“Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” - 55 năm vẫn vẹn nguyên giá trị lý luận và thực tiễn

Dung lượng ngắn gọn trong gần 700 từ, “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” của Chủ tịch Hồ Chí Minh là một tác phẩm có giá trị hết sức to lớn đối với Đảng và cách mạng Việt Nam. Trải qua 55 năm, đến nay tác phẩm vẫn vẹn nguyên giá trị cả về lý luận và thực tiễn.

SỰ NHẤT QUÁN TRONG TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ ĐẠO ĐỨC CÁCH MẠNG

Với cách diễn đạt khái quát, ngắn gọn, “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” đã bao quát nhiều luận điểm lớn và có ý nghĩa cốt lõi của Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng.

Tiếp nối quan điểm về vai trò hết sức quan trọng của đạo đức cách mạng đã được nêu ra trong những bài viết, bài nói trước đó, trong “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, Hồ Chí Minh chỉ rõ qua 39 năm đấu tranh oanh liệt, Đảng ta đã được nhân dân ta tin tưởng ở năng lực lãnh đạo sáng suốt và Đảng đã đưa dân tộc ta tiến lên không ngừng từ thắng lợi này đến thắng lợi khác. Có được điều này một phần quan trọng là do “Trong lịch sử đấu tranh của Đảng và trong mọi hoạt động hằng ngày, nhất là trên mặt trận chiến đấu và sản xuất, rất nhiều cán bộ, đảng viên ta đã tỏ ra anh dũng, gương mẫu, gian khổ đi trước, hưởng thụ đi sau và đã làm nên những thành tích rất vẻ vang”⁽¹⁾. Đó chính là những tấm gương sáng về đạo đức cách mạng, là “những bông hoa tươi thắm của chủ nghĩa anh hùng cách mạng” và “nhân dân ta, Đảng ta rất tự hào có những người con xứng đáng như thế”. Chính những con người đó, những phẩm chất đạo đức tốt đẹp đó đã trở thành những nhân tố căn cốt, nền tảng tạo nên sức quy tụ, cảm hóa cao độ đối với quần chúng nhân dân, làm nên sức mạnh của Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên.

Quan điểm trên là sự tiếp nối và khẳng định quan điểm của Hồ Chí Minh rằng đạo đức cách mạng chẳng những là phẩm chất không thể thiếu của người cách mạng, mà còn là gốc rễ, là nền tảng của người cách mạng. Đó như là quy luật muôn thuở của tự nhiên, của trời đất, của sông suối, cây cỏ. Đó cũng là sự tiếp nối và khẳng định quan điểm đạo đức cách mạng giúp người cách mạng vững vàng trong mọi hoàn cảnh dù khó khăn, hay thuận lợi. Có đạo đức cách mạng thì khi gặp khó khăn, gian khổ, thất bại cũng không sợ sệt, rụt rè, lùi bước, mặt khác khi gặp thuận lợi và thành công cũng vẫn giữ vững tinh thần cách mạng, vẫn giữ được sự chất phác, khiêm tốn, không ngại gian khổ, “lo trước thiên hạ, vui sau thiên hạ”, không kèn cựa địa vị, không công thần, không kiêu ngạo. Có đạo đức cách mạng sẽ giúp người cách mạng giữ được đầu óc trong sạch, sáng suốt để hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ được giao. Có đạo đức cách mạng cũng giống như một người có đủ sức khỏe để gánh được nặng và đi được xa. Bởi lẽ, làm cách mạng để cải tạo xã hội cũ thành xã hội mới là một sự nghiệp rất vẻ vang, nhưng cũng là một nhiệm vụ rất nặng nề, một cuộc đấu tranh rất phức tạp, lâu dài và gian khổ, người cách mạng phải có đạo đức cách mạng làm nền tảng thì mới hoàn thành được nhiệm vụ cách mạng vẻ vang.

Điểm nổi bật trong “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” và thể hiện một nguyên tắc nhất quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là “xây” phải đi cùng với “chống”, nâng cao đạo đức cách mạng phải đi cùng với phòng chống hiệu quả chủ nghĩa cá nhân. Bởi lẽ chủ nghĩa cá nhân là kẻ địch nguy hiểm của đạo đức cách mạng, là căn nguyên chính của nhiều căn bệnh, cũng như khuyết điểm, sai lầm khác và việc tu dưỡng nâng cao đạo đức cách mạng phải gắn bó mật thiết với cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân. Nhiều lần Hồ Chí Minh chỉ ra rằng chủ nghĩa cá nhân là một thứ vi trùng rất độc, từ đó sinh ra các bệnh nguy hiểm như tham lam, lười biếng, kiêu ngạo, hiếu danh, thiếu kỷ luật, hẹp hòi...; đó là kẻ địch nguy hiểm ở trong mỗi con người, là một loại giặc - “giặc nội xâm”, đồng minh của giặc ngoại xâm, là vết tích xấu xa nhất và nguy hiểm nhất của xã hội cũ. Nó là một thứ rất gian giảo, xảo quyệt, khéo dỗ dành mỗi người đi xuống dốc, cần phải tỉnh táo đề phòng và kiên quyết tiêu diệt. “Chủ nghĩa cá nhân trái ngược với đạo đức cách mạng, nếu nó còn lại trong mình, dù là ít thôi, thì nó sẽ chờ dịp để phát triển, để che lấp đạo đức cách mạng, để ngăn trở ta một lòng một dạ đấu tranh cho sự nghiệp cách mạng”⁽²⁾.

Do sự nguy hiểm của chủ nghĩa cá nhân như trên nên việc phòng chống nó là việc làm cần thiết và thường xuyên của công tác xây dựng Đảng, đồng thời cũng là trách nhiệm của mỗi cán bộ, đảng viên. Hồ Chí Minh nhắc nhở một dân tộc, một đảng và mỗi con người, ngày hôm qua là vĩ đại, có sức hấp dẫn lớn, không nhất định hôm nay và ngày mai vẫn được mọi người yêu mến và ca ngợi, nếu lòng dạ không trong sáng nữa, nếu sa vào chủ nghĩa cá nhân. Bởi lẽ, đạo đức cách mạng không phải trên trời sa xuống mà do đấu tranh, rèn luyện bền bỉ hằng ngày mà phát triển và củng cố, cũng giống như ngọc càng mài càng sáng, vàng càng luyện càng trong. Rèn luyện, tu dưỡng đạo đức cách mạng giống như chăm bón cây lúa. Còn chủ nghĩa cá nhân giống như một thứ cỏ dại, không cần chăm bón vẫn dễ mọc và mọc nhanh, mọc khoẻ. Vì vậy, người cách mạng phải không ngừng tu dưỡng đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, phải coi đó là một việc làm thường xuyên giống như việc phải rửa mặt sạch sẽ hằng ngày.

Trong tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”, Hồ Chí Minh chỉ rõ dù có nhiều tấm gương tốt, góp phần to lớn đối với thắng lợi của sự nghiệp cách mạng, nhưng trong Đảng vẫn còn một số ít cán bộ, đảng viên đạo đức, phẩm chất thấp kém. Những người này “mang nặng chủ nghĩa cá nhân, việc gì cũng nghĩ đến lợi ích riêng của mình trước hết. Họ không lo “mình vì mọi người” mà chỉ muốn “mọi người vì mình”. Chính vì để chủ nghĩa cá nhân chi phối nên những người này trở nên ngại gian khổ, khó khăn, sa vào tham ô, hủ hoá, lãng phí, xa hoa, tham danh, trục lợi, thích quyền hành; trở nên tự cao, tự đại, coi thường tập thể, xem khinh quần chúng, xa rời thực tế, mắc bệnh quan liêu mệnh lệnh, không có tinh thần cố gắng vươn lên, không chịu học tập để tiến bộ. Cũng do sa vào chủ nghĩa cá nhân mà những người này gây mất đoàn kết, thiếu tính tổ chức, tính kỷ luật, kém tinh thần trách nhiệm, không chấp hành đúng đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước, làm hại đến lợi ích của cách mạng, của nhân dân. “Tóm lại, do cá nhân chủ nghĩa mà phạm nhiều sai lầm”⁽³⁾.

Chủ nghĩa cá nhân thực sự là kẻ địch nguy hiểm của đạo đức cách mạng, đồng thời cũng là một trở ngại lớn cho việc xây dựng chủ nghĩa xã hội, là một kẻ địch hung ác của chủ nghĩa xã hội. Vì vậy, người cách mạng phải kiên quyết tiêu diệt chủ nghĩa cá nhân. Muốn tu dưỡng, rèn luyện được đạo đức cách mạng, muốn giành thắng lợi trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, không thể tách rời với cuộc đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân.

Với tầm nhìn rất tinh tế và nhân văn sâu sắc, khi đề cập về việc nhận diện và phòng, chống chủ nghĩa cá nhân, Hồ Chí Minh cũng đã nêu lên quan điểm cho rằng đấu tranh trừ bỏ chủ nghĩa cá nhân không phải là giày xéo lên lợi ích chính đáng của cá nhân. Người chỉ rõ mỗi người đều có tính cách riêng, sở trường riêng, đời sống riêng của bản thân và của gia đình. Nếu những lợi ích cá nhân đó không trái với lợi ích của tập thể thì không phải là xấu⁽⁴⁾.

Điểm đặc biệt trong “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” là sự thể hiện tập trung những biện pháp nâng cao đạo đức cách mạng và phòng chống chủ nghĩa cá nhân. Tác phẩm nêu lên những biện pháp toàn diện trên cả phương diện của tổ chức đảng và mỗi cán bộ, đảng viên.

Đối với hệ thống tổ chức Đảng, trước hết là các cơ quan, tổ chức trực tiếp đảm trách công tác xây dựng Đảng và cấp ủy các cấp, “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” yêu cầu phải ra sức tăng cường giáo dục toàn Đảng về lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, về đường lối, chính sách của Đảng, về nhiệm vụ và đạo đức của người đảng viên. Phải thực hành phê bình và tự phê bình nghiêm chỉnh trong Đảng. Phải hoan nghênh và khuyến khích quần chúng nhân dân thật thà phê bình cán bộ, đảng viên. Phải giữ nghiêm chế độ sinh hoạt của chi bộ. Kỷ luật của Đảng phải nghiêm minh. Công tác kiểm tra của Đảng phải chặt chẽ.

Đối với mỗi cán bộ, đảng viên, nhất là những cán bộ, đảng viên giữ cương vị chủ chốt, “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” yêu cầu phải đặt lợi ích của cách mạng, của Đảng, của nhân dân lên trên hết và trước hết. Phải kiên quyết quét sạch chủ nghĩa cá nhân, nâng cao đạo đức cách mạng. Phải bồi dưỡng tư tưởng tập thể, tinh thần đoàn kết, tính tổ chức và tính kỷ luật. Mỗi cán bộ, đảng viên phải đi sâu đi sát thực tế, gần gũi quần chúng, thật sự tôn trọng và phát huy quyền làm chủ tập thể của nhân dân. Phải cố gắng học tập, rèn luyện, nâng cao trình độ hiểu biết để làm tốt mọi nhiệm vụ được giao.

TÁC PHẨM MANG Ý NGHĨA THỜI SỰ SÂU SẮC

Ý nghĩa thời sự của tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” được thể hiện ở hai điểm chính sau:

Trong những năm đổi mới vừa qua, Đảng ta đặc biệt quan tâm đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Trong đó, việc phòng ngừa, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp... là việc rất cấp bách và rất quan trọng, liên quan tới sự tồn vong của Đảng, của Nhà nước, của chế độ ta và vị thế đất nước ta trên trường quốc tế.

Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng tiếp tục chỉ ra thực trạng đồng thời cũng là một trong những nguyên nhân của các hạn chế trong thực hiện Nghị quyết Đại hội toàn quốc lần thứ XII của Đảng là: “Tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, chủ nghĩa cá nhân, "lợi ích nhóm", bệnh lãng phí, vô cảm, bệnh thành tích ở một bộ phận cán bộ, đảng viên chưa bị đẩy lùi”⁽⁵⁾.

Nhiệm kỳ Đại hội XIII của Ban Chấp hành Trung ương Đảng tiếp tục đề cập về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng tại Hội nghị lần thứ tư và ra Kết luận số 21-KL/TW về đẩy mạnh xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị; kiên quyết ngăn chặn, đẩy lùi, xử lý nghiêm cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, trong đó nêu rõ bên cạnh nhiều thành tích đã đạt được trong công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng, còn có tình trạng “Một bộ phận cán bộ, đảng viên, trong đó có cả cán bộ lãnh đạo, quản lý nhận thức chưa đầy đủ tính chất, tầm quan trọng của công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng; chưa nêu cao tinh thần trách nhiệm, thiếu gương mẫu, phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, sa vào chủ nghĩa cá nhân, nói chưa đi đôi với làm, vi phạm kỷ luật đảng, vi phạm pháp luật”⁽⁶⁾.

Những nội dung trên cũng đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cập rõ trong “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân”. Tác phẩm đã chỉ ra tình trạng suy thoái đạo đức, lối sống, sa vào chủ nghĩa cá nhân ở một bộ phận cán bộ, đảng viên; chỉ ra các tác hại và biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân, từ đó nêu lên sự cần thiết phải nâng cao đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân. Đó là để “làm cho tất cả cán bộ, đảng viên xứng đáng là những chiến sĩ cách mạng”, “là việc làm cần thiết để giúp tất cả cán bộ, đảng viên đều tiến bộ, góp sức nhiều hơn nữa cho sự nghiệp chống Mỹ, cứu nước toàn thắng và xây dựng chủ nghĩa xã hội thành công”⁽⁷⁾.

Tác phẩm còn nêu những chỉ dẫn về các cách thức, biện pháp hữu hiệu để nâng cao đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân. “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” nêu một hệ giải pháp với hai cấp độ đối tượng là hệ thống tổ chức toàn Đảng và mỗi cán bộ, đảng viên. Trong công tác giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng hiện nay, những biện pháp đó vẫn giữ nguyên giá trị.

55 năm đã trôi qua từ khi tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” ra đời. Độ lùi lịch sử và những vấn đề đặt ra trong thực trạng đội ngũ cán bộ, đảng viên hiện nay, nhất là tình trạng suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, thậm chí “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong một bộ phận cán bộ, đảng viên càng cho thấy ý nghĩa to lớn và sức sống của tác phẩm. Đây thực sự là một “cuốn cẩm nang” quý báu về công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng nói chung, về vấn đề giáo dục, rèn luyện đạo đức cách mạng của cán bộ, đảng viên nói riêng. Đồng thời, tác phẩm có ý nghĩa quan trọng đối với việc thực hiện Kết luận 01-KL/TW về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 05-CT/TW ngày 15/5/2016 của Bộ Chính trị khóa XII về "Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh". Điều đó cho thấy tác phẩm “Nâng cao đạo đức cách mạng, quét sạch chủ nghĩa cá nhân” đến nay vẫn mang ý nghĩa hết sức sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn./.

PGS. TS. Lý Việt Quang
Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh