Tạo đột phá cho thương mại điện tử phát triển

Trong dòng chảy mạnh mẽ của thời kỳ Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, kinh tế số đang được xem là một trong những động lực quan trọng hàng đầu đưa Việt Nam trở thành nước phát triển vào năm 2045.

Chiến lược Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đã xác định các nhiệm vụ trọng tâm phát triển kinh tế số và xã hội số; trong đó, đặt ra mục tiêu đến năm 2025, tỷ trọng kinh tế số đạt tối thiểu 20% tổng ngân sách quốc nội (GDP) đến năm 2030 đạt tối thiểu 30%.

Nhận định này được các chuyên gia nhấn mạnh tại Tọa đàm “Phát triển thương mại điện tử - Cơ hội, động lực và thách thức” do Cổng Thông tin điện tử Chính phủ tổ chức sáng 14/8 tại Hà Nội.

Theo các chuyên gia, thực tiễn phát triển của ngành thương mại điện tử đã khẳng định vai trò và vị thế tiên phong của ngành trong nền kinh tế số. Mặc dù kinh tế thế giới và khu vực gặp nhiều khó khăn nhưng thương mại điện tử Việt Nam luôn duy trì đà tăng trưởng ấn tượng, giữ tốc độ tăng trưởng cao và Việt Nam được ghi nhận có tốc độ phát triển thương mại điện tử dẫn đầu khu vực Đông Nam Á.

Báo cáo Chỉ số Thương mại điện tử Việt Nam (EBI 2024) của Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho thấy, ước tính tốc độ tăng trưởng của thương mại điện tử Việt Nam năm 2023 tăng trên 25% so với năm trước và đạt 25 tỷ USD, trong đó, quy mô bán lẻ hàng hoá trực tuyến đạt 17,3 tỷ USD. Đến nay, Việt Nam đã đi gần hết quãng đường thực hiện Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021 - 2025 - giai đoạn đầu của Chiến lược Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số.

Ông Trần Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ Thông tin và Truyền thông) cho biết, tính đến hết năm 2023, lĩnh vực thương mại điện tử đã đóng góp khoảng 15 - 17% trong tổng giá trị của kinh tế số quốc gia. Hiện nay, Việt Nam có trên 14 triệu cửa hàng, 9.000 chợ nhưng xu hướng thương mại điện tử đang phát triển mạnh mẽ, đặc biệt sau giai đoạn dịch COVID-19.

Theo ông Trần Minh Tuấn, từ tốc độ tăng trưởng của hoạt động thương mại điện tử, mục tiêu doanh thu thương mại điện tử chiếm 10% tổng doanh thu bán lẻ vào năm 2025 có thể đạt được.

Tương tự, chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành nhấn mạnh, thương mại điện tử đã được đề cập từ lâu nhưng kinh tế số của Việt Nam chỉ mới phát triển trong khoảng 10 năm trở lại đây. Tuy nhiên, chưa bao giờ nền kinh tế số, tức là hoạt động kinh tế dựa trên nền tảng công nghệ số cộng với thương mại điện tử len lỏi vào mọi ngóc ngách của cuộc sống, từ sản xuất kinh doanh, tiêu dùng như hiện nay.

Ngoài độ hấp dẫn của Việt Nam, dân số trẻ, tiêu dùng mạnh mẽ, thích giao dịch online gắn với gen Z, thương mại điện tử tạo ra sự phát triển đồng đều hơn, giảm bớt khoảng cách về thu nhập. Đồng thời, thương mại điện tử phát triển ở khu vực nông thôn cũng rất mạnh mẽ, gần tiệm cận với thành phố.

Ông Võ Trí Thành cũng chỉ rõ, Việt Nam đã đi gần hết quãng đường thực hiện Kế hoạch tổng thể phát triển thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2021 - 2025 - giai đoạn đầu của Chiến lược Quốc gia phát triển kinh tế số và xã hội số. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra cho chặng đường 5 năm, 10 năm tiếp theo là tầm nhìn cho định hướng phát triển thương mại điện tử bền vững, tận dụng các cơ hội từ xuất khẩu trực tuyến, cũng như tạo ra những động lực phát triển mới cho kinh tế số.

Do vậy, để thực hiện mục tiêu trên, ông Võ Chí Thành cho rằng phải hoá giải các thách thức, điểm nghẽn nhằm khơi thông dòng chảy cho hoạt động thương mại điện tử cũng như hàng hóa. Một trong những giải pháp chính là phải có các cơ chế, chính sách tạo thuận lợi cho lĩnh vực này hoạt động. Đặcbiệt, cần thiết phải tập trung xây dựng, ban hành các cơ chế xử lý tranh chấp, cũng như khuyến khích sáng tạo, mô hình kinh doanh mới...

Là sàn thương mại điện tử phục vụ thị trường Đông Nam Á, Nam Mỹ, riêng ở thị trường Việt Nam, Shopee đã có mặt từ năm 2015, cùng thời điểm với một số nước khác. Theo ông Trần Tuấn Anh, Giám đốc Điều hành Shopee Việt Nam cho biết, trong quá trình tham gia hoạt động thương mại điện tử tại Việt Nam, Shopee đã và đang có những chính sách hỗ trợ doanh nghiệp này tiếp cận với thương mại điện tử một cách dễ dàng hơn, như có những chương trình huấn luyện, giúp tiếp cận những công nghệ mới, thị trường mới như livestream, dùng những người nổi tiếng để quảng bá…

Thế nhưng, tại các cuộc khảo sát thị trường, Shopee nhận thấy các doanh nghiệp ở Việt Nam có một số thử thách về tiếp cận thị trường thương mại điện tử; xu hướng thay đổi nhanh chóng của người tiêu dùng. Bởi vậy, phải có cơ chế hỗ trợ, có những điều chỉnh về chính sách để cho doanh nghiệp phát triển tốt hơn, bền vững hơn trong lĩnh vực thương mại điện tử.

Bà Lại Việt Anh, Phó Cục trưởng Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) khẳng định, thương mại điện tử đang là lĩnh vực có sức hấp dẫn mạnh mẽ đối với khu vực với doanh nghiệp nhỏ và vừa, thậm chí họ có thể phát triển bình đẳng với doanh nghiệp lớn.

Thời gian qua, với sự phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương giúp nâng cao nhận thức, năng lực ứng dụng, chuỗi liên kết để thu hẹp khoảng cách số giữa các khu vực, trung tâm kinh tế lớn với vùng sâu, vùng xa. Đặc biệt Chính phủ, các bộ, ngành luôn luôn nỗ lực và hướng tới xây dựng khuôn khổ pháp lý cho thị trường thương mại điện tử phát triển nhanh nhưng lành mạnh và bền vững.

Nhằm tạo đột phá cho thương mại điện tử, bà Lại Việt Anh cho rằng cần gắn những định hướng phát triển chuỗi cung ứng trong thương mại điện tử với quy hoạch phát triển vùng, hệ thống phân phối, dịch vụ logictics. Đây là những việc Bộ Công Thương đã làm trong giai đoạn vừa qua và sẽ tiếp tục làm trong thời gian tới. Mắt xích quan trọng nhất là thúc đẩy liên kết giữa các địa phương trong những vùng kinh tế trọng điểm, để xác định được những địa phương nào có những ưu thế về hàng hoá, logictics.

Hơn nữa, định hướng kế hoạch phát triển thương mại điện tử trong 5 năm tới mà Bộ Công Thương đang tham mưu trình Chính phủ đó là hướng tới xuất khẩu để đưa sản phẩm "Made in Vietnam" ra thị trường quốc tế; trong đó, xây dựng những giải pháp thúc đẩy thương mại điện tử xuyên biên giới và xuất khẩu nói chung.

“Xu hướng tiêu dùng xanh và bền vững là xu hướng nổi trội trên toàn thế giới. Vì thế hàng hoá Việt Nam để vươn ra thị trường toàn cầu cần cân nhắc rất nhiều đến yếu tố phát triển bền vững để nâng cao tính cạnh tranh cho hàng hoá Việt Nam trên thị trường quốc tế. Ngoài ra, có thể hỗ trợ về chính sách của Nhà nước, các nền tảng thương mại điện tử, xuất khẩu để giúp doanh nghiệp vượt qua những rào cản kỹ thuật”, bà Lại Việt Anh nhấn mạnh.

Đặc biệt, để phát triển bền vững, theo bà Lại Việt Anh phải cân bằng tất cả các yếu tố tham gia thị trường, từ doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp quốc tế, doanh nghiệp vừa và nhỏ, doanh nghiệp nội địa, giữa nhà sản xuất với doanh nghiệp thương mại, giữa người bán hàng và người tiêu dùng…

Hoạt động thương mại điện tử xuất hiện từ năm 2006, từ khi ở mức sơ khai, đến năm 2013, có nghị định khá toàn diện là khuôn khổ pháp lý được đánh giá rất cao cho thương mại điện tử tại Việt Nam. Đây cũng là nhân tố để thương mại điện tử Việt Nam đạt được sự phát triển nhanh như thời gian qua.