Nếu như mùa Xuân được xem là thời điểm khởi đầu cho những gì tươi mới và may mắn, thì những lễ hội đầu Xuân là điểm nhấn văn hóa đặc sắc, mở ra nhịp sống nô nức, rộn rã cho một năm mới. Cùng với các địa phương trong cả nước, những ngày đầu xuân, trên địa bàn tỉnh Hà Nam có rất nhiều lễ hội lớn, nhỏ được tổ chức đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa lịch sử, nâng cao đời sống tinh thần cho nhân dân, đặc biệt thu hút lượng lớn du khách, góp phần thúc đẩy phát triển ngành du lịch và dịch vụ của địa phương.
Trong tiết xuân phơi phới, người dân lại náo nức tìm về những lễ hội truyền thống để thể hiện lòng thành tâm, cầu mong một năm bình an, may mắn đến với bản thân, gia đình và người thân. Đồng thời, cũng là dịp để được hòa mình vào những nghi lễ đậm đà bản sắc văn hóa của mỗi vùng quê...
Hà Nam, trong quá trình xây dựng và phát triển đã hình thành nên một nền văn hóa đặc sắc với những lễ hội độc đáo. Theo thống kê chưa đầy đủ, toàn tỉnh hiện có khoảng 1780 di tích lịch sử, văn hóa và hàng trăm lễ hội truyền thống được duy trì, tổ chức hàng năm. Chỉ tính từ tháng Giêng đến tháng ba, âm lịch đã hàng chục lễ hội được phục dựng, khai mở. Sự phong phú của lễ hội đầu xuân nơi đây không chỉ là nét đẹp văn hoá dân tộc mà còn là một sản phẩm du lịch văn hoá tâm linh hấp dẫn nhiều du khách tham quan.
Đặc biệt, trong các lễ hội hiện nay còn giữ được nhiều trò chơi dân gian phản ánh tín ngưỡng cổ xưa của cư dân nông nghiệp trồng lúa nước như: nấu cơm thi, dệt vải thi, bơi thuyền, hát chèo, hát đối, hát giao duyên, hát dậm, hội chọi gà, tổ tôm điếm, đấu vật, đánh cờ người, đánh đu, cướp cầu, chạy ngựa, thi vẽ trang trí trâu…
Những lễ hội đó không chỉ thu hút người dân trong tỉnh mà còn thu hút du khách bốn phương về trẩy hội. Người dân đến và tham gia lễ hội như là một nhu cầu tự thân, với tâm nguyện tốt lành và hướng thiện. Sau một năm bộn bề công việc, với những lo toan cuộc sống hằng ngày, tham gia trẩy hội ngày xuân, khách hành hương sẽ giải tỏa những âu lo, phiền muộn của cuộc sống, được tham quan, thưởng ngoạn, tìm hiểu về các di tích lịch sử - danh lam thắng cảnh của quê hương, đất nước và hòa mình vào những trò chơi độc đáo, lành mạnh ngày xuân.
Trong vô vàn những lễ hội được tổ chức vào dịp đầu năm tại Hà Nam, trước tiên phải kể đến lễ hội Tịch Điền – Đọi Sơn, một trong những lễ hội xuống đồng lớn nhất vùng đồng bằng Bắc Bộ. Lễ hội được tổ chức từ ngày mùng 5 đến mùng 7 tháng Giêng âm lịch hàng năm đã trở thành nét đẹp trong sinh hoạt văn hóa cộng đồng bởi đây là một lễ hội giàu tính nhân văn, khuyến nông sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn các bậc tiền nhân trong việc khai phá, mở mang ruộng đồng, đề cao tinh thần gần dân, trọng nhà nông, nghề nông.
Trải qua hơn 1.000 năm, lễ hội này ngày nay được tái hiện và duy trì đều đặn ở chân núi Đọi Sơn, huyện Duy Tiên với những sá cày mở ra mùa vụ mới trong tiếng trống khai hội xuống đồng rộn ràng ngày đầu Xuân. Điều này cho thấy, dù ở thời đại nào, nông nghiệp, nông dân vẫn luôn là lĩnh vực được đặc biệt coi trọng.
Bên cạnh các nghi lễ như: rước chân nhang vua Lê Đại Hành từ đền Lăng, xã Liêm Cần (huyện Thanh Liêm) về xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên, lễ rước nước, lễ sái tịnh…. Điểm hấp dẫn nhất của lễ hội và cũng là nghi lễ chính trong toàn bộ lễ hội chính là lễ Tịch điền - tái hiện huyền tích từ thời Thập đạo tướng quân Lê Hoàn (vua Lê Đại Hành) xuống đồng cày ruộng ở chân núi Đọi từ hơn một ngàn năm trước. Tiếng trống khai hội xuống đồng cùng việc tái hiện vua đi cày trên cánh đồng chân núi Đọi Sơn ngày đầu xuân đã tạo ra không khí hối hả xuống đồng gieocấy vụ đông xuân cho bà con nông dân cả nước.
Năm 2020 là năm kỷ niệm 1.033 năm ngày Vua Lê Đại Hành về cày Tịch điền trên cánh đồng dưới chân núi xã Đọi Sơn, huyện Duy Tiên( nay là xã Tiên Sơn, Thị xã Duy Tiên). Đây là năm thứ 12 lễ hội được UBND Thị xã Duy Tiên duy trì, tổ chức nhằm quảng bá với du khách trong và ngoài nước về những giá trị văn hóa truyền thống tiêu biểu, độc đáo của địa phương; đồng thời tiếp tục tuyên truyền Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7 của Đảng về nông nghiệp, nông dân và nông thôn cũng như kết quả xây dựng nông thôn mới của tỉnh Hà Nam.
Bác Lê Văn Nam, xã Lê Hồ, Kim Bảng cho biết: "Những ngày đầu năm mới, gia đình tôi thường đi lễ hội để cầu một năm tốt lành, may mắn. Trong các.lễ hội truyền thống đầu xuân mới, gia đình tôi thường đi hội chùa Hương, Hội Tam Chúc…. Đặc biệt, lễ hội cày Tịch Điền, Đọi Sơn là lễ hội truyền thống mà gia đình tôi không năm nào bỏ qua. Đi hội ngày xuân đã trở thành một nét văn hóa đặc sắc của người Việt Nam, cho nên tôi cho các con đi cùng để cháu hiểu thêm về văn hóa và truyền thống của dân tộc".
Chị Trần Ngọc Lan, ở thị trấn Sapa, tỉnh Lào Cai cho biết: Là người con xã Đọi Sơn ( nay là xã Tiên Sơn) đi lấy chồng xa, công việc khá bận rộn nhưng năm nào gia đình tôi cũng bố trí để về lễ hội Tịch Điền. Những ngày hội cũng chính là dịp để anh em xa gần về tụ họp, nhận mặt họ hàng. Chung vui với lễ hội, gia đình tôi còn tổ chức gói bánh chưng, bó giò, mọi người cùng nhau ăn uống rất ấm cúng, vui vẻ, sau đó tham gia các hoạt động tại lễ hội. Ai cũng náo nức và tự hào với truyền thống văn hóa của quê hương.
Nhắc đến lễ hội mùa Xuân ở Hà Nam, không thể không nhắc đến Lễ phát lương Đức Thánh Trần đền Trần Thương, được tổ chức vào đêm ngày 14 tháng Giêng Âm lịch hàng năm tại Di tích quốc gia đặc biệt đền Trần Thương, xã Nhân Đạo, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam.
Đây là một trong những lễ hội được tổ chức với quy mô lớn và thu hút đông đảo khách tham quan từ mọi miền Tổ quốc. Lễ phát lương đền Trần Thương được tổ chức vào dịp đầu xuân nhằm tưởng nhớ công lao to lớn của vị Anh hùng dân tộc, Quốc công Tiết chế Hưng Ðạo Ðại Vương Trần Quốc Tuấn.
Điểm nhấn của lễ hội chính là nghi lễ tái hiện lịch sử “phát quân lương” khao quân của quân đội nhà Trần khi đánh thắng giặc Nguyên Mông lần thứ ba (năm 1288). Sau khi thực hiện các nghi thức tâm linh, ban tổ chức sẽ chuẩn bị sẵn hàng vạn túi lương để phát cho người dân với mong muốn cầu cho một năm mới sung túc, đủ đầy.
Song song với đó, khách tham quan còn được trải nghiệm nhiều hoạt động văn hoá phong phú, độc đáo như liên hoan văn nghệ, giải vật Mùa xuân thượng võ…
Việc tổ chức Lễ hội phát lương đầu năm tại đền Trần Thương góp phần bảo tồn, phát huy những giá trị di sản văn hóa; đồng thời tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước chống giặc ngoại xâm của ông cha ta và động viên mọi người hăng hái thi đua lao động sản xuất, đoàn kết xây dựng nông thôn mới, xây dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc cho mỗi gia đình và toàn xã hội.
Độc đáo lễ hội cướp cầu Làng Gừa, Liêm Thuận, Thanh Liêm
Ngoài ra, còn rất nhiều lễ hội được tổ chức vào dịp đầu năm tại Hà Nam như: Hội xuân Tam Chúc( ngày 12/1, âm lịch); lễ hội đền Trúc – Ngũ động Thi Sơn(từ 6/1 – 10/2) , Lễ hội vật võ Liễu Đôi (từ 5 đến 10/1 ), lễ hội chạy ngựa Yên Trạch, xã Bắc Lý, Lý Nhân(từ 24 đến 25/1); lễ hội cướp cầu Làng Gừa, Liêm Thuận, Thanh Liêm (ngày 4/1)…. Các lễ hội đều được tổ chức trang trọng, văn minh, trở thành nét sinh hoạt văn hóa cộng đồng, mang ý nghĩa nhân văn sâu sắc, thu hút đông đảo người dân địa phương, du khách trong nước và quốc tế. Đặc biệt, phần lễ trong các lễ hội Xuân không chỉ thuần túy mang ý nghĩa về mặt tín ngưỡng mà còn thể hiện truyền thống tôn kính tổ tiên, "uống nước nhớ nguồn", tưởng nhớ công đức của các vị anh hùng, danh nhân có công xây dựng và bảo vệ quê hương, đất nước, những bậc tiền nhân có công lớn trong việc khai hoang, mở đất, chiêu dân, truyền nghề mang lại đời sống ấm no, hạnh phúc cho nhân dân…
Trẩy hội ngày xuân từ lâu đã trở thành nhu cầu không thể thiếu trong đời sống, sinh hoạt văn hóa, tâm linh của mỗi người dân Việt Nam. Bởi vậy, để lễ hội phát triển đúng hướng, thật sự là hoạt động văn hóa lành mạnh, bên cạnh sự vào cuộc của chính quyền địa phương, các cơ quan chức năng trong việc nâng cao chất lượng tổ chức và quản lý lễ hội phù hợp với cấu trúc, đặc điểm và những yếu tố cấu thành của lễ hội truyền thống, phù hợp với tâm lý, nguyện vọng của nhân dân, mỗi người đi hội cũng cần phải trang bị cho mình văn hóa ứng xử với lễ hội. Hiểu đúng về ý nghĩa, thật trang nghiêm khi thực hành nghi lễ, tham gia đúng mực vào các trò chơi, không làm hoen ố nét đẹp tinh thần trong lễ hội là cách mà người đi lễ tham gia gìn giữ, phát huy và nâng tầm giá trị văn hóa của các lễ hội truyền thống trong đời sống hiện đại.
PV
Ý kiến ()