Cần bổ sung các chính sách mang tính đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài công nghệ

Bổ sung các chính sách nhân tài mang tính đột phá là một trong những kiến nghị được trình bày để Quốc hội xem xét tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Công nghiệp công nghệ số.

Góp ý vào dự án Luật Công nghiệp công nghệ số tại Hội nghị Đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 7, sáng nay (25/3), đại biểu Trần Văn Khải - Ủy viên hoạt động chuyên trách tại Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường đánh giá dự luật có ý nghĩa quan trọng để thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Qua đó thúc đẩy công nghiệp công nghệ số trở thành động lực cho tăng trưởng kinh tế của đất nước.

Nghị quyết 57 yêu cầu đổi mới tư duy quản lý, tránh tư duy "không quản được thì cấm", mở đường cho công nghệ mới qua cơ chế thí điểm có kiểm soát. Tuy nhiên, đại biểu Trần Văn Khải cho rằng, dự thảo có bước tiến với quy định cơ chế thử nghiệm nhưng phạm vi thử nghiệm còn quá hẹp, bỏ sót nhiều đổi mới sáng tạo; đồng thời liệt kê nhiều hành vi bị cấm rất chung chung và đặt thêm một số điều kiện kinh doanh.

"Cách quản lý quá thận trọng này sẽ kìm hãm đổi mới sáng tạo, khiến doanh nghiệp e ngại thử nghiệm công nghệ mới tại Việt Nam", ông Trần Văn Khải nêu quan điểm và kiến nghị mở rộng phạm vi sandbox cho mọi sản phẩm, dịch vụ công nghệ số mới chưa được pháp luật điều chỉnh; đơn giản hóa thủ tục phê duyệt thử nghiệm; và lược bỏ các quy định cấm, điều kiện không thực sự cần thiết.

Đồng thời, đại biểu cho rằng cần trao quyền cho Chính phủ tạm thời cho phép thí điểm những công nghệ, mô hình mới chưa có luật điều chỉnh (báo cáo Quốc hội sau) nhằm kịp thời nắm bắt cơ hội phát triển.

Cũng theo đại biểu này, Nghị quyết 57 coi dữ liệu số là tài nguyên chiến lược, đòi hỏi "đưa dữ liệu thành tư liệu sản xuất chính" và phát triển kinh tế dữ liệu. Dự thảo luật chưa thể hiện rõ chủ trương này khi các quy định chủ yếu về quản lý kỹ thuật, chưa có cơ chế chia sẻ, khai thác hiệu quả. Chẳng hạn, không có điều khoản nào thúc đẩy việc mở dữ liệu công hoặc phát triển thị trường dữ liệu.

"Cách tiếp cận thận trọng này dẫn đến "mỏ vàng dữ liệu" chưa được khai thác, doanh nghiệp thiếu nguyên liệu phát triển trí tuệ nhân tạo, làm giảm sức cạnh tranh", theo ông Trần Văn Khải.

Bên cạnh đó, Nghị quyết 57 đòi hỏi có chính sách đặc biệt để thu hút, trọng dụng nhân tài công nghệ trong và ngoài nước với các cơ chế đột phá. Dự thảo Luật đã nêu vấn đề này (Điều 25) nhưng còn chung chung, chưa cụ thể hóa những ưu đãi vượt trội.

Chẳng hạn, chưa có quy định miễn, giảm thuế thu nhập cá nhân cho chuyên gia công nghệ cao, hay tạo thuận lợi về thủ tục lưu trú dài hạn cho chuyên gia nước ngoài. Cũng thiếu chính sách thu hút sinh viên giỏi vào các ngành công nghệ chiến lược. Những hạn chế này khiến chúng ta khó cạnh tranh thu hút chất xám, nguồn nhân lực chất lượng cao tiếp tục thiếu hụt.

Đồng quan điểm trên, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (đoàn Lạng Sơn) cũng đề nghị cơ quan soạn thảo thiết kế những chính sách ưu đãi vượt trội, đặc thù, đặt biệt như Nghị quyết 57 đã xác định; đủ sức cạnh tranh với các quốc gia khác.

Cũng theo đại biểu Phạm Trọng Nghĩa, liên quan đến nội dung về tài sản số, đại biểu này cũng nhất trí với việc phân chia tài sản số theo 3 tiêu chí là mục đích sử dụng; công nghệ và tiêu chí khác; trên cơ sở đó đưa ra biện pháp quản lý phù hợp. Song ông nhấn mạnh, quản lý tài sản ảo là vấn đề pháp lý mới, khó và phức tạp, là vấn đề “xuyên quốc gia”. Vì vậy, đề nghị Ban soạn thảo bổ sung Báo cáo kinh nghiệm quốc tế để các đại biểu quốc hội tham khảo khi xem xét thông qua dự án Luật tại Kỳ họp thứ 9”.

Về trí tuệ nhân tạo, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa nhất trí với cách tiếp cận như nguyên tắc lấy con người làm trung tâm, tôn trọng đạo đức, yêu cầu minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Tuy nhiên, ông cho rằng, hệ thống trí tuệ nhân tạo vừa được phân chia theo tiêu chí "mức độ rủi ro" vừa được phân theo tiêu chí "tác động lớn" là chưa phù hợp.

Do đó, đề nghị tham khảo cách thức phân chia theo 4 mức độ rủi ro ở Đạo luật về trí tuệ nhân tạo (AI Act 2024) của EU để hoàn thiện dự thảo luật. Đó là Mức 1: rủi ro không thể chấp nhận – Cấm hoàn toàn; Mức 2: rủi ro cao – quy định nghiêm ngặt; Mức 3: rủi ro hạn chế - yêu cầu minh bạch và Mức 4 là rủi ro tối thiểu/ít rủi ro thì cho tự do phát triển.